Bu hafta yepyeni on beş sözcüğümüz var. Gündemle ilişkili olan bazı sözcüklerin de manasını öğrenmeye çalıştım. Ayrıca bu haftadan itibaren on beş sözcüğümüzün yanına bir de sanat eseri ekledim. Ünlü ressamların çizmiş oldukları bazı resimler üzerinden düşünce ufkumuzu genişletmeye, düşünme eylemini aktif olarak yapmaya çalışırsak bizlere katkısı çok daha fazla olacaktır. Şimdiden iyi okumalar diliyorum. Haftaya görüşmek dileğiyle 🙂
1-Akit
Arapça bir sözcük olan ˁaḳd, düğümleme, bağlama anlamına gelirken; mecazi olarakta, bir araya gelme ve getirme, toplama veya toplanma anlamları mevcuttur.
2-Cizre
Bu ara gündemde olan Şırnak’ın Cizre ilçesinin kelime olarak anlamına baktığımızda; İslamiyetin Cizre’ye gelmesiyle beraber Arapçada yarımada anlamına gelen Cezire ismi ilçeye verilmiş, Cumhuriyet döneminde ise küçük bir düzeltmeyle Cizre olarak değiştirilmiştir.(1) Dicle nehrinin kıvrıldığı su adası gibi bir alan oluşturduğu yerdir. (2)
Cizre ilçesi (Fotoğraf jiyan.org sitesinden alınmıştır)
3-Mazoşizm
Fransızca bir sözcük olan masochisme, acıdan haz alma eğilimi anlamına gelir. Leopold Ritter von Sacher-Masoch (1836-1895) mazoşizmin isim babasıdır. Ukrayna’da (bugünkü ismiyle) doğan ve tarih profesörü olan yazar, sonradan edebiyata olan ilgisi ve becerisi sayesinde eserler üretmiştir. Yazmış olduğu eserlerde yoğun mozoşist kurgular nedeniyle ünlü psikiyatrist Krafft-Ebing tarafından ismi mazoşizme verilmiştir. Fakat yazarın bir mazoşist olup olmadığı bilinmemektedir.(1)
Leopold von Sacher-Masoch ‘un Ukrayna’nın Lviv şehrindeki heykeli
4-Alperen
Alperen Ocakları’ndan bildiğimiz bu sözcüğün kökeni Türkçedir. Alp eski Türklerce cesur Savaşcı ruhlu kişilere, yiğid kişilere verilen sıfattır. Bu Türklerin İslamiyeti kazanmasıyla beraber Alp’lerde Erenliğe çağrılmıştır. Ve Allah ve Peygamber yolunda savasan Mücahitlere Alperen ismi verilmiştir.(1)
5-Karikatür
Fransızca bir sözcük olan caricature; alay, hiciv manalarına gelir. Latincede carricatura ise at arabasına yükleme, araba yükü anlamlarına gelir. Türk basınında karikatür ilk kez 1870’te yayınlanmaya başlayan Diyojen dergisinde görülmüştür.
6-Tevafuk
Arapça bir kelime olan tawāfuḳ biri birine uyma, uyum, denk gelme anlamına gelir.
7-Müfteri
Arapça bir sözcük olan muftari iftira eden, suç isnat eden anlamına gelir.
8-Lümpen
Almanca bir kelime olan Lumpenproletär Marx’a göre proletaryanın alt sınıfı, işe yaramaz berduş, sınıfsız, ayaktakımı anlamlarına gelir.
9-Tağut
Arapça bir sözcük olan ṭāġūt put, yalancı tanrı, şeytan anlamına gelir. Ayrıca dinden sapma, yoldan çıkma anlamları da mevcuttur.
10-Soytarı
Aynı kökten gelen saˁterī “lezbiyen” anlamına gelir. Arapça bir sözcük olan saˁtar(soytarı) yapay penis, zıbık(çubuk, kamış, erkeklik organı) anlamları vardır. Eski Yunancada sáturos 1. keçi ayaklı ve çıplak fallus ile tasvir edilen efsane yaratığı, 2. Eski Yunanda takma fallus taşıyan oyuncuların oynadığı gülünç ve müstehcen oyun, anlamına gelir.
11-Müteşebbis
Arapça bir sözcük olan mutaşabbiṯ yapışan, yapışkan anlamına gelir. Girişken, girişimci anlamları olan bu sözcüğün köken olarak yapışan, yapışkan anlamları olması biraz da onları tasvir ediyor. Öyle de olunması gerekir. 🙂
12-Getto
Fransızca/İngilizce ghetto bir kentte azınlıkların ve özellikle Yahudilerin yaşadığı semt. Venedik kentinin Yahudi mahallesi olarak bilinen getto özünde oradan gelmektedir.
The Ghetto of Venezia
13-Bodoslama
Yunanca bir sözcük olan podóstima geminin baş ve kıç ucundaki yatay direk anlamına gelir. Halk ağzında bazen ”konuya bodoslama girdin” demelerinin manasını da bu anlam içerisinde düşünürsek nasıl bir mana çıkıyor merak ediyorum.
14-Derviş
Farsça bir kelime olan darvīş/darvēş fakir, yoksul, tarikat uğruna dünya mülkünden vazgeçen kimse, anlamlarına gelir.
15-Derun
Farsça bir sözcük olan darūn sözcüğünün bir şeyin içi, içyüzü, gönül, kalp anlamları vardır. Zaten derin kelimesi de köken olarak sanırım buradan geliyor. Ayrıca Osmanlı’daki Enderun Mektepleri’nin manasını da çıkarabiliriz.
Bu haftaki sanat eserimiz ve manası:
Rubens – Fall of the Damned/ Der Hollensturz der Verdammten
Anıtsal nitelik taşıyan dini bir resim, Peter Paul Rubens tarafından yapılmıştır. Lanetlenmiş şeytanların düşüşü simgelenmiştir. Günahkar kişileri lanetlenmiş şeytanlara benzeterek betimlemiştir. (1)
Not: Bazı sözcüklerin anlamı bulunurken nisanyansozluk‘den faydalanılmıştır. Ayrıca parantez içerisinde (1), (2) gibi tasvir edilen yerler, kaynak olarak link vermek amacıyla belirtilmiştir.
